گزارش کامل رونمایی از کتاب «چهار عنصر بیدل» در برج میلاد تهران
رئیس فرهنگستان هنر در ادامه گفت: کتاب چهار عنصر بیدل به شهادت مقدمه کتاب با پیشنهاد یونسکو و مؤسسات جهانی تصحیح، ویرایش و به رسم‌الخط امروز فارسی بازگردانده شده است. البته نباید این بهانه را از نظر دور داشت که انتخاب غزنه به عنوان پایتخت معنوی کشورهای جهان اسلام نیز در این زمینه مؤثر بوده است اما یک نکته را نیز ناگزیر باید بگوییم با وجود اینکه غزنه پایتخت معنوی کشورهای جهان اسلام و تمدنی محسوب می‌شود عظمتش را از محمود و مسعود غزنوی و تاریخ بیهقی حفظ کرده است و این آثار در دوره‌ای به رشته‌ای تحلیل درآمده‌اند که چندان دلچسب نیست. زمانی که این دوره غزنه را یادآور می‌شویم نمی‌توان تلخ‌کامی‌هایی را که شیعه متحمل شده فراموش کرد. همچنین در هند نیز شیعیان بسیاری به خاک و خون کشیده شده‌اند که از همین رو تا سالها بعد مادران وقتی فرزندان خود را نفرین می‌کردند می‌گفتند «الهی گرفتار محمود شوی».
وی با اشاره به فعالیت سیدضیاءالدین شفیعی در زمینه بیدل شناسی گفت: وی را سال‌های بسیاری است که می‌شناسم و با اندیشه، بزرگ‌مردی و نظر مثبتش در بسیاری از موضوعات نسبت به مردم و انقلاب آشنا هستم. دوستی و دشمنی او بر مردم مشخص است و درگیر امواج سال‌های اخیر قرار نگرفته است.
درباره بیدل و بیدل‌شناسی، هنوز کارهای زمین‌مانده زیاد است
در ادامه حجت‌الاسلام و المسلمین محمدعلی زم گفت: اهل انصاف می‌دانند که مولانا عبدالقادر بیدل دهلوی در سال‌های قبل از انقلاب توسط عبدالحسین زرین‌کوب، علی دشتی، ذبیح‌الله صفا و محمدرضا شفیعی کدکنی در ایران معرفی شد و به جایگاهش در افغانستان و پاکستان هم اشاراتی شد. اما حقیقت این است که این شاعران انقلاب بودند که توانستند به عمق سخن بیدل پی ببرند و آثار بیدل توسط شاعری چون یوسفعلی میرشکاک کند و کاو شد. میرشکاک در آن زمان جوانی ۲۱ ساله بود. حسن حسینی هم تحقیق ارجمند بیدل و سبک هندی را منتشر کرد. احمدی عزیزی هم اشعاری را به تقلید از بیدل سرود که نقش زیادی در آشنایی جوانان با این شاعر بزرگ داشت.
وی افزود: شعر بیدل، شعر دشواری بود. اما این دشواری بیش از آن که فنی و ساختاری باشد، معنایی بود. شعر بیدل، فهم تند می‌خواست. البته سیر فکر او همیشه هم در آسمان نبود بلکه کوه و تپه هم داشت. این اشارات به جای این که شاعران ما را بترساند، باعث انس و الفت بیشترشان با بیدل شد. جوانانی در سال‌های انقلاب، معتقد بودند حرفی برای گفتن دارند، بیدل را یکی از منابع معرفتی دانستند و به او اقتدا کردند. ما در آن زمان ملت در حال جنگی بودیم که شاعران جوانمان با در آمیختن با اشعار بیدل، مفاهیم عرفانی غنی را برایمان به ارمغان آوردند. رزمندگان ما هم پهلوان بودند و هم شاعران لطیف. بیدل در شعرش می‌گوید «کیست درین انجمن محرم عشق غیور/ ما همه بی‌غیرتیم آینه درکربلاست» و گویی طرف خطابش رزمندگان ما است. یا در شعر دیگری می‌گوید: «بیدل به هر کجا رگ ابری نشان دهند/ در ماتم حسین و حسن گریه می‌کند».
مدیر پیشین حوزه هنری گفت: شاعران انقلاب، عرفان و حماسه را جدای از یکدیگر نمی‌دانستند. کمتر کسی مانند بیدل می‌توانست به نیاز آنها پاسخ صحیح بدهد. درباره بیدل و بیدل‌شناسی، هنوز کارهای زمین‌مانده زیاد است. بیدل دریای عظیمی است که قرن‌ها متمادی می‌توان از آن مروارید‌های گرانبها صید کرد. شاید مهم‌ترین کاری که بچه‌های انقلاب انجام دادند، انتشار آثار او بود؛ کاری که شاید به نظر آسان برسد ولی از دشوارترین‌ها بود. تا امروز با سخن منظوم بیدل آشنا بودیم و امروز یکی از شاعران انقلاب، نثر او را به ما می‌شناساند. این کتاب می‌تواند علاوه بر آن‌چه دریچه اشعارش به روی ما باز می‌کند، در فهم اشعارش به ما کمک کند.
زم ادامه داد: این مجموعه تا آن‌جا که من می‌دانم، اتوبیوگرافی بیدل دهلوی است؛ کاری که بین شاعران ما چندان رایج نبوده است. خود این کاری که بیدل در این اثرش انجام داده، ایجاد جذابیت می‌کند. امیداوریم این کتاب در شرایطی که برخی نهادها در چرت به سر می‌برند، حرکتی رو به جلو، جدی و به سمت توجه بیشتر به نثر فارسی باشد.
بیدل محرم اسرار شد
در این مراسم عبدالمهدی مستکین معاون فرهنگی کمیسیون یونسکو در سخنانی گفت: سر محبوبت، حافظ، سعدی، عطار، رودکی و بیدل به جاذبه حسن و کرشمه دلبری است که توانسته‌اند ملک دلها را تصرف کنند و از سخنانشان نغمه و صدایی خوش و بوش خوش آشنایی به مشام می‌رسد. باید گفت بیدل محرم اسرار شد که توانست اینچنین شکوهی را در فرهنگ ایران زمین و کشورهای همسایه فراهم کند.
وی با اشاره به اینکه چگونه بیدل به وجود آمد، گفت: ما در برگزاری این همایش‌ها باید صرفا به دنبال شرح نباشیم و بلکه به دنبال اثرگذاری باشیم بیدل از این رو که به دنبال اثرگذاری بود بیدل شد.
مستکین افزود: چرا مستشرقان باید به ما بگویند مولانای تو، خیام تو، سعدی تو و … کیست. زمانی این همایش‌ها اثرگذار است که ما بتوانیم فرزندان خردسالمان را با این عناصر آشنایی دهیم. در جهانی که امروز هویتها شدیدا دچار لرزانی شده‌اند باید نهایت تلاش و کوشش را داشته باشیم تا این عناصر را احیا کنیم.
انتشار چهار عنصر بیدل را در افغانستان پر رنگ کرد
اسدالله امیری رایزن فرهنگی افغانستان در ایران نیز در سخنانی با اشاره به چاپ نخستین مجموعه از کلیات بیدل در هند، گفت: پس از آن مجموعه ارزشمند کلیات بیدل در ۴ جلد با مقدمه‌ای با مولانا خلیل‌الله خلیلی و تصحیح و بررسی مولانا خان‌محمد خسته توسط وزارت علوم افغانستان منتشر شد که اکنون یکی از نسخه‌های اصلی برای تصحیح متون و کارهای ادبی بیدل دهلوی است.
رایزن فرهنگی افغانستان در ایران گفت:این کار که در طول ۱۰ سال به بار نشسته است گام دیگری است برای تعامل بیشتر فرهنگی با دنیای شرق و نگاه جدیدی را به عظمت تمدنی تمدن شرق ایجاد می‌کند.
وی ادامه داد: انتشار این کتاب ارزشمند موجب شد بیدل در افغانستان پررنگ ظاهر شده و افغانستان در مدت کوتاهی به مکانی برای تشکیل حلقات بیدل‌خوانان، بیدل‌شناسان و برگزاری عرس بیدل شد. بزرگانی چون یوسف،صوفی، مولانا خان‌محمد خسته، عبدالحمید اصیل مجموعه‌های مختلفی از بیدل‌شناسان را داشتند و در افغانستان به کار بیدل شناسی مشغول بودند.
امیری با اشاره به ورود بیدل به موسیقی و هنر افغانستان گفت: در افغانستان بسیاری از هنرمندان موسیقی با اشعار بیدل درخشیدند. استاد محمدحسین یکی از اساتید افغانستان با اشعار بیدل آهنگی را عرضه کرد که موجب شد بیدل در همه خانه‌های افغانستان ورود یافته و شناسانده شود.
وی گفت: شاید یکی از دلایل پذیرش بیدل در افغانستان این باشد که بسیاری از ترکیبات و اصطلاحات شعر او در زبان عامیانه امروز افغانستان وجود دارد و بیدل به راحتی به زندگی عام افغانستان پیوند می‌خورد.
رایزن فرهنگی افغانستان، افغانستان و غزنه را به عنوان ۲ نقطه اوج و شکوفایی بیدل برشمرد و با اشاره به کتاب ۴ عنصر بیدل گفت:این کار که در طول ۱۰ سال به بار نشسته است گام دیگری است برای تعامل بیشتر فرهنگی با دنیای شرق و نگاه جدیدی را به عظمت تمدنی تمدن شرق ایجاد می‌کند.
سراغ سبک هندی رفتن کار بسیار دشواری است
سیدضیاء شفیعی بازنویس کتاب «چهار عنصر بیدل» نیز در سخنانی ضمن تقدیر از سخنرانان این مراسم گفت: همه بزرگانی که با ادبیات سروکار دارند می‌دانند سراغ سبک هندی رفتن کار بسیار دشواری است و همچون خنجر کشیدن بر خود می‌باشد. در چنین شرایطی رفتن به سمت نثر که دشوارتر از شعر است به مانند زدن به دریایی بدون تکیه‌گاه است. در طول این ۱۰ سال که ۴ عنصر بیدل را به رسم‌الخط فارسی امروز برگرداندم ۳ مرتبه رسم‌الخط رسمی ایران تغییر کرد. تاب آوردن در تمام این تلاطم‌ها بخشی از اتفاقی بودکه در طول این مسیر ۱۰ ساله رخ داد.
وی افزود: پس از رخدادهای سیاسی سال ۵۷ و پیروزی انقلاب بسیاری از دیوارها فرو ریخت. در همین هیاهو شعر سبک هندی از عسرت درآمد و شاعران نسبت به آن متوجه شدند و در اختیار جوان بی‌ملاحظه‌ای چون من قرار گرفت. ۱۰ سال در محضر استاد معلم زانو زدم و آموختم اگرچه کم آموختم. درست که در همین هیاهو که هر کس تکه‌ای از ماه را در جیب خود پنهان می‌کرد سعی کردم رمز و رازی از ۴ عنصر را کشف کنم. من نخستین بار نام بیدل را از سیدمحمد عباس کهن که نخستین پایان‌نامه آکادمیک در این زمینه را تالیف کرده شنیدم. هم او بود که در خانه فروریخته جلال در اسالم اطراق ۳ روزه کرد و تطور سبک هندی را برای ما گفت.
شفیعی با بیان این مطلب که آنها بیشتر در ویترین نامها قرار دارند تهی‌تر هستند از سیدحسن حسینی، یوسفعلی میرشکاک، امیری اسفندقه، محمدکاظم کاظمی به عنوان شاعران نام برد که در طول این ۱۰ سال وی را یاری کرده‌اند. این شاعر با بیان اینکه من از آغاز دلبسته نثربودم و شعر برای من شرافتی بر نثر ندارد گفت: چهار عنصر بیدل پنجاه‌ودومین کار من است و در میان این آثار نثر جایگاه ویژه‌ای دارد. نثر شخصیت تعریف‌داری نسبت به شعر دارد . از این رو بیشتر دلبسته آن هستم.
وی خواستار قرار گرفتن چهار عنصر در خلوت خانه‌های اهالی ادب شد و گفت: زمانی که چهار عنصر را مطالعه می‌کنیم جز تحسین بی‌حد و حصر بیدل کار دیگری نمی‌توان کرد. ما با انرژی هسته‌ای در جهان نمی توانیم افتخار کنیم اما ادبیات می‌تواند موجب افتخار ما باشد چرا که نه قابل مصادره کردن است و نه پنهان می‌شود.
شفیعی با اشاره به مظلومیت زبان و ادبیات فارسی گفت: در پاکستان اکنون فارسی رواج بسیار اندکی دارد اما زمانی که مشاجره‌ای در خیابان رخ می‌دهد یکی از طرفین بیتی از ادبیات فارسی را بیان می‌کرد و پس از آن مشاجره تمام می‌شد ای کاش ما در این اندازه به زبان فارسی در کشور خود احترام می‌گذاشتیم.
وی در پایان گفت: با تمام سلولها، اعضا و جوارحم شهادت می‌دهم که انتشار این کتاب گام نخست است و باید بسیار بیشتر از این پیش رفت. امیدوارم اهالی ادب هر کدام کمک کنند تا گام‌های دیگری نیز برداشته شود.
در پایان این مراسم از کتاب «چهار عنصر بیدل» رونمایی شد.
منبع