ویژگی های سبکی آلبوم «گل بادام»

عارف جعفری
«گل بادام»، چکیده¬ای از ملودی¬های قدیمی و فولکلوریک هزارگی است که در قالب «پاپ» تنظیم شده است و با اندکی تغییرات در اختیار هم¬زبانان و هم¬وطنان قرار می¬گیرد. دیرزمانی بود که به بازخوانی ملودی¬های هزارگی و بازسازی آن به سبک «پاپ» می¬¬اندیشیدم که خود، یکی از پرهوادارترین سبک¬های موسیقی در جهان به ویژه افغانستان به شمار می¬رود. این مجموعه موسیقی شامل هشت قطعه آهنگ است که از میان سبک¬ها و رَفت¬های شارستانی (شهرستانی)، بامیانی، مالستانی و دیگر رَفت¬های هزارگی گرد آمده است.

می¬توان گفت موسیقی هزارگی با توجه به انواع میزان¬¬ها (تال¬ها)یی که در آن به چشم می¬خورد، ریشه¬ای کاملا خراسانی دارد به ویژه آن¬که میزان¬های هفت ضربی و پنج ضربی که در موسیقی خراسان قدیم بوده است، در این موسیقی بسیار یافت می¬شود.
شماری از هنرمندان و آوازخوانان افغانستانی ساکن پاکستان چون بیشتر، موسیقی هندی و پاکستانی شنیده¬اند، از زاویه دید این نوع موسیقی¬ به موسیقی هزارگی می¬نگرند که کاملا اشتباه است. میزان¬های پنج ضربی در دیگر جاهای افغانستان و بین دیگر اقوام کشور ما نیز مشاهده نشده است، ولی در تاجیکستان، فراوان یافت می¬شود که به آن «فلک» می¬گویند. این نوع میزان در موسیقی سنتی ایران نیز وجود دارد که بازمانده موسیقی خراسان بزرگ است. در مجموعه پیش رو، آهنگ¬های «ترحم» با صدای علی ضرغام و «طرفدار جفا»، نمودار این نوع میزان¬ها هستند.
هم¬چنین نوعی میزان شش ضربی در موسیقی هزارگی دیده می¬شود که ضرب¬های آن از نظر زمانی، به طور دقیق سر جای خود نیستند و تنها دو ضرب اصلی آن به گوش می¬رسد. این دو ضرب به میزان¬های بلوچی و میزان¬های جنوب ایران که به آن «بندری» می¬گویند، شباهت زیادی دارد. این میزان در آهنگ-های «تبسم» و «گل¬اندام» به کار رفته است.
نکته بااهمیت دیگر آن است که در برخی آهنگ¬های صفدرعلی توکلی و شماری از هنرمندان هزاره، گام-های ¬«سُری کُرِن» یا «رُبع پرده¬دار» وجود دارد که بیانگر پیشینه خراسانی آن است. در این مجموعه، مجالی برای پرداختن به این بخش از ملودی¬ها نبود و امید است در صورت باقی بودن عمر و فراهم آمدن زمینه¬های مالی، نمونه¬های این نوع موسیقی در مجموعه¬های بعدی به علاقه¬مندان عرضه شود.
افزون بر آن، باید دانست بیشتر نوازندگان دمبوره هزارگی در زمینه میزان¬نوازی مشکل دارند. هدف این مجموعه نیز معرفی میزان¬های پیش¬گفته است تا شنوندگان علاقه¬مند به موسیقی هزارگی و نیز کسانی که با این نوع موسیقی آشنا نیستند یا آشنایند، ولی آن را فراموش کرده¬اند و ذهن و گوششان از موسیقی کوچه¬بازاری ایرانی و هندی و موسیقی¬های دیگر پر شده است، بار دیگر با این موسیقی انس بگیرند.
تنظیم آهنگ¬های این مجموعه در سبک پاپ سبب شد این قطعه¬ها با هارمونی همراه گردند و تا اندازه¬ای از تک¬صدایی خارج شوند. به همین دلیل، برخی تغییرات جزئی هنگام خواندن آهنگ¬ها صورت گرفته است.
در پایان، از پشتیبانی¬های مادی آقای خان¬علی هدایت و همراهی‌ها و هم‌دلی‌های دوست عزیزم، صادق دهقان و کوشش‌های آقایان محمدحسین فیاض و محمدسرور رجایی و تلاش¬های هنری بانوان مریم احمدی، تهمینه امینی و فاطمه حسینی برای فراهم¬ آوردن زمینه¬های طراحی هنرمندانه این اثر سپاس-گزارم. امید است شنوندگان «گل بادام»، آن را بپسندند؛ که تنها همین دستاورد، پاداش اصلی همه کسانی است که برای انتشار مناسب و آبرومندانه این مجموعه موسیقی کوشیدند.