کمال شفیعی، شاعر و نویسنده کودک و نوجوان: آرزو دارم کلماتی مانند دوستی، مهربانی و صلح در خدمت کودکان جهان باشد
گفتوگو از: زهرا یوسفی
تهیه و تنظیم: مدیریت کودک و نوجوان
مختصری از خودتان بگویید. چند مدت هست در قسمت شعر کودک و نوجوان فعالیت دارید؟
ابتدا، روز جهانی کودک و جشن سه سالگی مجله باغ، اولین نشریه تخصصی ادبیات کودک و نوجوان افغانستان را به تمامی کودکان عزیز به ویژه کودکان افغانستان تبریک میگویم. خیلی خوشحالم که در خدمت شما عزیزان هستم.
ادبیات کودک و نوجوان شاید از سالهای کودکی با من همراه بوده است. یادم میآید که در دوره کودکی و نوجوانی با اشتیاق از تنها دکه مطبوعاتی شهر، مجله میخریدم، مطالعه میکردم و با آثارشان درارتباط بودم. به طور جدّی، حدود بیست سال هست که کار ادبیات کودک و نوجوان انجام میدهم.
با توجه به اینکه در دیگر حوزههای ادبیات هم فعالیت دارید، آیا دلیل خاصی وجود داشته است که بیشتر روی حوزه ادبیات کودک و نوجوان متمرکز هستید؟
در حوزه داستان و شعر بزرگسال و نقد ادبی هم کار میکنم، اما یکی از دغدغههای اصلی من، بخش شعر و داستان برای کودکان و نوجوانان هست. فکر میکنم کودکان نه تنها به اندازه بزرگسالان، بلکه جدّیتر از آنان به ادبیات نیاز دارند و برای آنها باید به آفرینش ادبی دست بزنیم. احساس میکنم کارهای زیادی در بخش ادبیات بزرگسالان انجام شده است، اما در حوزه ادبیات کودک و نوجوان، نوپا و جوان هستیم؛ فقر داریم و هنوز آثار دارای قابلیت مناسب برای کودکان و نوجوانان تولید نشده است و باید گامهای بلندتری برداریم. کودکان ارزش این را دارند که خیلی بیشتر با مفاهیم پیرامونشان آشنا شوند و به تعالی برسند. از این جهت، تمرکز شاعران و نویسندگان روی ادبیات کودک و نوجوان، نیازی ویژه است تا برای این گلهای باغ زندگی آثاری خلق شود.
چه ضعفهایی در مطبوعات کودکان و نوجوان وجود دارد و چه راهکارهایی برای بهبود وضعیت مطبوعات کودک و نوجوان پیشنهاد میدهید؟
کمبود مطبوعات برای کودکان و نوجوانان، ضعفی بزرگ است. در این حوزه، شاعران و نویسندگان محدودی دارای قابلیت و توانایی خلق اثر برای کودکان و نوجوانان داریم. یکی دیگر از آسیبهایی که در این حوزه احساس میشود، تولید آثار سطح پایین و ضد تفکر کودکان و نوجوانان است که فقط لحن کودکانه دارد. فکر میکنم باید روانشناسی کودک و نوجوان را در نظر بگیرند و آثاری خلق شود که دارای ارزش ادبی و هنری هستند تا کودکان و نوجوانان را به تعالی رهنمون کنند. در حوزه آموزش شاعران و نویسندگان کودک و نوجوان هیچ کاری نشده است. راهاندازی انجمنهایی برای تربیت شاعران و نویسندگان و استعدادیابی در این حوزه، گام بزرگی خواهد بود تا آنها بتوانند خوراک فکری مناسب برای نسل آینده تهیه کنند.
مهمترین آسیب مطبوعات کودک و نوجوان، رجوع مخاطب به بازیهای رایانهای و سیدیهای کارتونی است. برای رهایی از این آسیب چه راهکارهایی میتوان اندیشید؟
مشکل اصلی، بازیهای رایانهای نیست، بلکه نبود خوراک فکری مناسب برای کودکان و نوجوانان هست. خانواده و والدین برای پر کردن اوقات کودکان و نوجوانان خودشان، اولین چیزی که میبینند، بازیهای رایانه است؛ چون میخواهند کودک را خاموش کنند تا از آنها تقاضایی نداشته باشد. ابتدا باید به خانوادهها آموزش دهیم که سواد بصری، آنچه با چشم مطالعه میکنند، میتواند چه قدر برای کودکان مفید باشد؛ آینده آنها را تضمین کند؛ شخصیت آنها را ارتقا دهد و به خلاقیت فکری آنها کمک کند. والدین این آگاهی را ندارند و طبیعی است که دردسترسترین ابزارها مثل برنامههای رایانهای را در اختیار کودکان و نوجوانان میگذارند. خیلی از این برنامههای رایانهای اگر به صورت مناسب تهیه شوند، میتوانند در کنار مجله و داستان، مفید باشند. مشکل این است که بیشتر بسته بازیهای رایانهای که تولید میشوند، هیچ محتوای سودمند موضوعی و ارزشی ندارند و فقط با برچسبی کودکانه، بدون دانستن نتیجه و تأثیر مخرّب آن بر کودک و نوجوان تولید میشوند.
با سپاس از اینکه وقتتان را در اختیارمان گذاشتید، اگر نکتهای ناگفته مانده است، بفرمایید.
برای همه فعالان ادبیات کودک و نوجوان و تمامی کودکان جهان، سربلندی، شادی، دوستی و صلح آرزو میکنم. کاش تمام کلماتی مانند دوستی، مهربانی و صلح در خدمت کودکان جهان باشد.